Críchad an Chaoilli

Críchad an Chaoilli

Críchad an Chaoilli, medieval Irish text.

Contents

Overview

Written in Middle Irish sometime between 1100 - 1300, Críchad an Chaoilli is a topographical text that takes its title from its opening verse:

  • Crichad an caoilli gu cruaidh
  • in fuil uaibh nech noimluaidh ?
  • tucad do mac Sonaisc sin
  • ar an forbhais d[apos ]fhoirdhin

The rest of the text is written in prose, and describes the land and proprietors of Fermoy, County Cork.

It survives in two manuscripts - Book of Lismore, on folio 140a, 2;, and in Egerton 92, fo. 13b, preserved in the British Library, London.

Authorship

Its unknown author is thought to have been a monastic scribe.

The text

  • Na da triucha roboi an tir sin suil tucadh hi do Mhogh Ruith & ocht tuatha a ngach triucha , et as i so roinn in da triucha sin .i. mar ghabus glaisi Muillinn Mairteil i Sleibh Cain & Loch Luingi ar an Machaire & Gleann na nDibergach ar Monaidh mhoir. Et ar na tabhairt do Mogh Ruith doronadh aentriucha dhibh do loigdiugud a cis cana do sil Mogha Ruith [apos ]na dhaigh. Et as e ba cor re a connmhail isin tsaeirsi sin .i. Mogh Corb mac Cormaic Cais 7 a sil [apos ]na dhiagh. Et rocoimsig hi iarsin a ndeich tuathaibh, ocht tuatha ag freagra do thir &da thuaith d[apos ]fonn timchill.
  • As i cet tuath airimhther dibh sin .i. Eoghanacht Glennomnach, ar as i as uaisle dhibh, daig do soertuathaibh Caisil hi guna forthuaith, et Hi Ingair frisan abar Magh bFhece baili as uaisli don tuaith sin, Gleannamhu1 & Ceapach ingen Ferchair ar a comhair anunn, Gleann Cainntin, & as asta sin atait Hi Chaimh & Hi Dhighi, & Corr Tuaidhi asa fuilet Hi Fhinghinne & Lis Leitisil & Doire Hi Thnuthgaili asa fuilet Hi Thnuthghaili, Cathair Droinne asa fuilet Hi Annrathain, Dun Maelclaigh (.i. daingin Eoghanachta)2 & Achadh Loiscthi asa fuilit Hi Lachtnain & Hi Dubhthaigh & Hi Leannain & Hi Draignein; Seanchua (.i. Ceal Ghallain & Moin Banba ) 3 asa fuilit Hi Dhoronaigh & Lis na Caille asa fuilit Hi Dhubhghaill & Hi Cleirigh & Raith Mor asa fuilet Hi Dhornain. Leathbaile Hi Chonchubhair ar as e O Conchubhair ba tuiseach ar Ibh Ingair .i. ar Magh Feigi . Et as iat a hanmunna sin: Dun Loibin & Cluain Dallain & Moin Luachra & Ceall Garbain & as é coiccrichus amail gabus an bothar theit o Airgetlaind cu Cnocan Duin Martan & trít sis co hAbhuind Mhoir & an clagh allaniar do Ghurt an Ghrain co Gort Droma hAirrtri & o sin siar co Seiscen mar a teit a nAbhuind Moir & as iat Hi Dhallain duthaidh Cluana Dallain & Mona Luachra & Guirt an Grain. As i ceall Eoghanachta Gleannomnach Ceall Aenamhna, & train ferainn Brighi Gobhunn les in tuaith sin .i. Carrac Cormaic & Ceall Danain, Cul Domnann, Cluain Locha, Cluain Lena, Cluain Cairbreach, Ceall Bracain Coirrlis da Conall craescru, Tipra Grugain, Tulach Aedha, Ard Catha, Caim innsi, Dun Droignein don leth sair d[apos ]Aithlis Cindfhaeladh.
  • O doronadh entuath do dha tuathaibh O Cuain .i. d[apos ]Ibh Miale Machaire & d[apos ]Ibh Ingarduil an cet baili d[apos ]Hibh Ingardail .i. Conbaidh .i. coin X Fhinn do baidhthi ann & as sin atait Hi Buadhaigh , In Mhartra —.i. Ath Unbla —as atait Hi Aichir, Ceall Aicheadh as atait Hi Lomthuile, In Creg as atait Hi Riagain Leitir as atait Hi Corcrain, In Recles as atait Hi Mhaeil Luaig. Cill Conain cill na tuathi sin. O Conbaidhi as tuisech ar Ib Cain, & suil doronad entuath dibh sin fa tuiseach O Riagain ar Ibh Ingarduil.
  • Hi Maile Machaire, .i. Leac Glas & Cul Baedain asa fuilit Hi Thaimhdinigh & Hi Fhogartaigh, Leathnocht ana fuilit da sloinntech dhec .i. O Conbaidhe o Chathair meic Maille, Hi Gormachain o Lis Donnchadha, Hi Uallachtain o Chuirr Hi Uallachain, Hi Lachtnain o Fidhrus, Mac Cuirc o Chill Fheichin , Hi Cheithernaig o Cnocan Tulaird, Hi Chaelbheannaigh o Chuirr Hi Caeilbheannuigh, , Hi Cuicneachain o Grealla Hi Cuicneachain, Cill Cromglaisi asa fuilit Hi Chuain, Laiche Hi Fiach asa fuilit comment and so throughout> Hi Finnachta, Ard Fleadha asa fuilit Hi Chinnfhaela, Manann asa fuilit Hi Britain, Garran O Cianaigh asa fuilit Hi Chianaigh. Cill Cruimtir cill na tuaithi sin. Et ata train termuinn Brighi Gobunn le Hib Cain .i. an da Cennecain & Cul Lughdach, Moin Muicrindi, Ceall Droma, In Mairbhthir, Na Lianain, Cnocan Hi Criongella, Belach na Ros.
  • Tuath O Cuscraidh .i. Liathmuine & Cul na nAracul asa fuilit Hi Lighda, Cluain mac Carthainn asa fuilit Hi Artuir, Lis an Cnuic asa fuilit Hi Dhonnchadha, Cill Mochuille asa fuilit Hi Bechagain & Hi Dhunadhuigh & Hi Riagain, Daire Faibleinn asa fuilit Hi Adhnachain, Loch Arda O Cillin asa fuilit Hi Chuind, Lethbhaili Hi Fhinn asa fuilit Hi Fhinn & a leathbhaili eli Na hArda a tearmonn Brighi Gobunn, Liagan Lig Uananch asa fuilit Hi Ithfearnain , Durmach asa fuilit Hi Dunadhuigh . Agus as i cill na tuathi sin Ath Cros Molaga asa fuilit Hi Corcrain & Hi Ceannsain, Hi Aenghusa & Hi Muirceartaigh & Hi Dhuibhedigh. Agus ata trian tearmuinn Brigi Gobunn leis in tuaith sin .i. Baili Brighi Gobhunn fein & Cluain Aei & Carrac in Furnaidhi & Garran Hi Adhnachain, Baili Hi Mhaeilmordha, Baile Hi Chuind, Cnocan Muigi Ginne, Cluain Garbhain, Cul Aithlis Cinnfhaelaidh, Gort na Fuinnsinn, Cill tSeanaigh, & as iat sloinntigh na cilli sin: O Maeilmorda a comharba & O Fingin a haisdre, O Brain & O Dergain & O Mulalaidh & O Flannagain & Meic in Brethnuigh, & as iat Hi Artuir tuisigh na tuathi sin.
  • Tuath O Conail .i. o Glinn Cubra co Lebglaisi & as iat Hi Dubliadh tuisigh na tuaithi sin & Liattruim o Airgeadloinn sair co Lebglaise duthaidh O nDublaidh & O nAibilainn esein; Baile idir da Abuinn .i. Ard Mac Coilberd & Uamh Cróine & as sin sair co Dun O nGennti , enbaile sin, & is as sin atait Hi Aengusa, Magh Drisein leth anes d[apos ]abhuinn & leth atuaidh, enbaile sin & as sin atait Hi Mhannog, Feic Beag, lethbaili hí, as aisdi Hi Rainn & Hi Fherghusa, Raith Siadail & An Corran a lethbaili eli, & as aisdi atait Hi Chuain. Cill Uird cill na tuaithi sin & aisdi atait Hi Mongain & Hi Chuilinnain & Hi Brocain.
  • As iat Hi Cuscraidh Shleibnhe fonn timchill na criche sin doraidheamar .i. Cill Meithne, Gort Aicde , Maelrach, Lurga, Daire Leith, Re Mac Meadha, Gleann Domhain, Ceapach na Fian , Gort Ruadh, Ceapach Hi Mheadra, Daire Lethan. Eidhen Molaga cona termann as cill don tuaith sin. Combarba na cilli sin Mac Fhloinn & maccleireach a bachla O Coscrain.
  • As i tuath as uaisli do leath eli na criche sin tuath Muighi Finne an afuil Cathair Dubhagain asa fuilit Hi Dhubhagain4 & as e leithet na tuaithi sin o Leth Reilgi na mBainnleagh aniar co habhuind na Carcrach sair. Maistre meic Gamnaighi —.i. Hí Daerghala a duthaid5; Daire Hi Dhiarmada .i. Hi Dhiarmada & Hi Cochlain a duthaid; Dun Tuilche, Cill Curnain, Croch asa fuilit Hi Dhathail Croich, Ard gCenannuis & Dun ar Aill; enbaile iat & is as atait Hi Fhaelain & Hi Uirisi. Cill Fhada uamh adhnaicthi na tuaithi sin & as e Mac Congairbh —.i. Mochaemoc6 —robeannach an cill sin. Hi Mhaeilbili a comarbadha; Hi Amhradha & Hi Labhradha & Hi Eirc a duthaid & Hi Dhuibhtrochhaeil ba tuisigh orra.
  • Trian ele O Coinganghairm Mad O (Cathain) —i Mis Signighi & Carrag Leime Laeghairi —is asda atait Hi Domnaill Ceannmhuighi, Cill Cuili asa fuilit Hi Fergala; Baili Hi Fhiachain asa fuilit Hi Fiachain; Cluain Caisil & Daire na Teidi, Ardbaili Hi Annadha asa fuilit Hi Annadha; Garran O nGnima asa fuilit Hi Gnima; Cul Baili Hi Fhinn asa fuilit Hi Fhinn. Claenuir an uam adhnacail sin; d[apos ]Ibh Annadha as dutcha comharbus na cilli sin & Hi Cennagain a meiccleirigh. Atait Hi Brain o[apos ]n Cleitig isin trian sin & Meic Coirtein o Baile meig Coirtein & do mhuinntir Rathan iat sein, & tuisidhecht bhunaidh Hi Domnaill an trian sin & as leis co gnathach an da trian eli gach uair na beath tuiseach orro fein.
  • An treas trian d[apos ]Ibh Coingangairm .i. Magh nAla maille na chuid ronna asa fuilit Hi Gormain, An Brugh & Flaithneim asa fuilit Hi Ardgala; Tulach Finnlethid asa fuilit Hi Chuilein; Magh Lis an Ibair asa fuilit Hi Donnagain; Baili Hi Mhulghuala asa fuilit Hi Mhaeilghuala; Cill O nGeibinnain asa fuilit Hi Gheibennain & Hi Chailte. Claenuir uam adhnaicthi na deisi sin & O nGormain & Rathan uamh adnaicthi an trin osin amach ; & Meic Finain comarba Rathain. A sloinntigh osin amach: Hi Crainche, Hi Conaill, Hi Conaic, Hi Brain, Meic Coirtein , & as e tuisech an trian sin do bunad O hArdghala.
  • Hi Bece Abha .i. Dun Cruadha asa fuilit I Laeghairi; Na Rindi imon abhuinn, is asdu Hi Cairbre & Hi Chathail; Cill Laisre thall [apos ]s abhus, is aisdi Hi Cleirigh ; Moin Ainmne thall [apos ]s abhus, is aisdi atait Hi Eoghain; Ath an Crainn thall [apos ]s abhus, is as atait Hi Buachalla ; Cill Chuain, is aisde Hi Fiadhain — no I Iain 7 — & as iat Hi Laegairi a tuisigh sin.
  • Leth eli na tuaithi sin Hi Bece Uachtarach .i. Sonnach Gobann & Cluain Lochluinn um abhuind mbic sair [apos ]s anair asa fuilit Hi Gobunn; Baili Hi Grigin imon abhuinn cetna asa fuilit I Grigin; Cleann Tuircinn sair [apos ]s annair [apos ]mon abhuinn; Daire Hi Ceinneidigh asa fuilit Hi Ceinneidigh; Ceall Ossain, Luimnech Beg tar Taedan siar & osin sair co Loch Luingi guna sloinnteachaibh eli. O[apos ]Gobunn a tuisech bunadh sin & as dual do in leth eli fh[apos ]Ibh. Bece gach uair nach beth duine maith d[apos ]Ibh Laeghuire. Cill Commuir uamh adnaicti O mBece ar leth & Hi Dhathail comharbadha na cilli sin & Hi Cochlain a meiccleirigh.
  • Tuath O Fiannadhuigh o Baili Hi Ghormain siar cus an rot a nDruim Raite & co hath na Ceall & o Abhuinn mhoir gu crich Muigi Finne & as e tuiseach na tuaithe sin Mag Fiannadhuigh & as iat a sloinntigh Hi Etromain & Hi Annrathain & Hi Fhir Eidhinn & Hi Brain Fhinn & Hi Dhubhain. Cill Cluaisi uam adhnaicti na tuaithi sin.
  • Tuath O nDuinnin annso , & as e a fat o mhullach Sleibhi Cain co hEchlascaibh Mulaga & as e a leithet o glaisi Muillin Mharteil co Bearn mic Imhair . O Lannain tuiseach na tuaithi sin; Hi Chinaeda & Hi Sheasnain & Hi Dunghassa & Hi Dungaili a sloinntig. Cill Mainches a n-uamh annlaicthi.
  • Fonn timchill leithi na crichi sin Rosach na Rigraidhi & Cathair Gobunn & Cluas Dubhoigi & an Carcuir, & as i uamh adhlaicthi na tuaithi sin Cill Colmain gerc , & a hainm dileas Hi Rosa, & as e a fad o mullach Sleibhe Cain gu hAbhuinn mbicc.

See also

External links

References

Manuscript sources

Editions

  • J. G. O'Keeffe (ed.), The ancient territory of Fermoy, Ériu 10 (1926–28), 170–89.
  • P. Power (ed.), Crichad an Chaoilli being the Topography of Ancient Fermoy (Dublin 1932).

Articles

  • Eithne Donnelly, The Roches, Lords of Fermoy: the history of a Norman-Irish family, in Journal of the Cork Historical and Archaeological Society39 (1934), 38–40, 57–68; 40 (1935), 37–42, 63–73; 41 (1936), 20–28, 78–84; 42 (1937), 40–52.
  • T. F. O'Rahilly, Some Fermoy placenames', Ériu, 12 (1938), 254–256.
  • Liam Ó Buachalla, Placenames of north-east Cork', J.C.H.A.S. 54 (1949) 31–34.
  • Liam Ó Buachalla, Contributions towards the political history of Munster, in J.C.H.A.S. 56 (1951), 87–90; 57 (1952) 67–86; 59 (1954) 111–26; 61 (1956) 89–102.
  • Liam Ó Buachalla, Townland development in the Fermoy area, 12th century–19th century, Dinnseanchas 1 (1965), 87–92.
  • Liam Ó Buachalla, An early fourteenth-century placenames list for Anglo-Norman Cork, Dinnseanchas 3/2 (1967), 39–50.
  • F. X. Martin, The first Normans in Munster, in J.C.H.A.S. 76 (1971), 48–71.
  • Niall Brunicardi, Fermoy to 1790: a local history (Fermoy: Eigse na Mainistreach), 1975.
  • C. J. F. MacCarthy, Éigse Chaoille: an introduction to the literature of ancient Fermoy, in Mallow Field Club Journal 6 (1988) 134–155.
  • Kenneth Nicholls, The development of Lordship in County Cork, 1300–1600', in: P. O'Flanagan and C.G. Buttimer (eds), Cork History and Society. Interdisciplinary Essays on the history of an Irish County (Dublin 1993) 157–211.
  • Donnchadh Ó Corráin, Corcu Loígde: land and families, in O'Flanagan and Buttimer, Cork History and Society, 63–81.
  • Paul MacCotter & K. W. Nicholls, The pipe roll of Cloyne (Rotulus pipæ Clonensis), Middleton, 1996.
  • Diarmuid Ó Murchadha, Cenn Ebrat, Sliab Caín, Belach Ebrat, Belach Legtha/Lechta, Éigse 29 (1996), 153–71.
  • M. A. Monk & John Sheehan (eds), Early Munster: Archaeology, Sistory and Society (Cork 1998) 59–64.
  • Denise Power et al., Archaeological inventory of County Cork (4 vols, Dublin 1992–2000).
  • J. O'Meara, Mallow-Fermoy-Mitchelstown, in Journal of the Irish Railway Record Society 22 (2004) pp.17–33.
  • Edel Bhreathnach, Críchad an Chaoilli: a medieval territory revealed, in J.C.H.A.S, 110 (2005), pp.85–96.
  • Paul MacCotter, Medieval Ireland: territorial, political and economic divisions, Dublin, 2008.

Wikimedia Foundation. 2010.

Игры ⚽ Нужен реферат?

Look at other dictionaries:

  • Fermoy — Infobox Irish Place name = Fermoy gaeilge = Mainistir Fhear Maigh crest motto = Seasaigí Go Buan Let us stand forever map pin coords = left: 142px; top: 34px north coord = 52.142022 west coord = 8.276138 irish grid = W808987 area = elevation = 72 …   Wikipedia

  • O Doyne manuscript — The O Doyne manuscript is a collection of material relating to a dispute among the Gaelic Irish family of Ó Duinn. Kenneth Nicholls has described its contents as contempoary copies of documents concerning the lenthy lawsuit between Charles O… …   Wikipedia

Share the article and excerpts

Direct link
Do a right-click on the link above
and select “Copy Link”